چای ترش

چای هیبیسکاس (Hibiscus) یا چای ترش از خشک کردن قسمت های مختلف گیاه هیبیسکاس تولید می شود. این گیاه  بومی شمال آفریقا و جنوب شرقی آسیا است؛ اما در حال حاضر در بسیاری از مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می کند. این گیاه زیبا که به واسطه ی گلهای درخشان و قرمز تیره ای که دارد در بین بسیاری افراد شناخته شده است از تیره ی گیاه گل ختمی است. چای هیبیسکاس طعمی ترش و شیرین و شبیه کرن بری دارد و هم به صورت گرم و هم سرد برای نوشیدن آماده می شود. مردم در سراسر دنیا از قسمت های مختلف این گیاه به عنوان غذا و دارو استفاده می کنند. اما قسمت کاسبرگ آن به عنوان دمنوش و یا چای ترش مورد استفاده قرار می گیرد.

از لحاظ گیاه‌شناسی این چای، نوعی چای گیاهی است که از گیاه «هِبِسکِس تی» (Hibiscus tea) حاصل می‌شود. این گیاه یک نوع «گیاه بامیه» از خانواده‌ی «پنیرکیان» است که خاستگاهش آسیا و آفریقاست. گیاهانِ متعلق به تیره‌ی گیاهیِ پنیرکیان از قرن دوازدهم میلادی به‌طور مرتب توسط انسان‌ها کاشته شده‌اند. این چای به رنگ قرمز تیره است و کافئین ندارد و در فصل گرما به صورت سرد و در فصل سرما به صورت گرم قابل مصرف است.

در وب‌سایت‌های فارسی‌زبان از گیاه چای ترش با نام‌های «رز چینی»، «چای مکه» و یا «کاسبرگ گیاه جامائیکا» نیز یاد می‌شود.

در طب سنتی از چای ترش برای (درمان فشارخون بالا، بیماری‌های کبد و تب و..) استفاده می‌شد. در طب سنتیِ آفریقا این گیاه برای درمان سرفه و گلودرد و همچنین به عنوان آنتی باکتری ، مدرّ ، ضد اسپاسم و از بین برندهٔ زرداب و صفرا مصرف می‌شود. در طب سنتی تایلند چای ترش را برای درمان سنگ کلیه به کار می‌برند.

در اکثر نقاط آفریقا و آسیا مصرف دارد، در جامائیکا متداول است و هم به عنوان چای و هم به صورت نوشابه سرد فروخته می‌شود. در کشور پاناما بنام saril که از کلمه Sorrel جامائیکایی گرفته شده به صورت نوشابه با یا بدون اضافه کردن الکل در ایام کریسمس و عید نو چینی‌ها مصرف دارد. در ایالات متحده آمریکا نیز به صورت چای مصرف می‌شود و از طریق اهالی مکزیک آورده شده و بخصوص در کالیفرنیا فراوان است.[۲] در کلیه کشورهای شمال آفریقا به صورت روزانه و در چایخانه‌های کنار خیابان یا سیار عرضه می‌گردد. در اکثر کشورهای آسیائی مثل چین تایلند هند مالزی و خاورمیانه چای ترش مصرف بالایی دارد.

این نوع چای، خواص پرشماری دارد. در حقیقت، اگر به این چای به عنوان داروی گیاهی نیز بنگریم؛ اشتباه نکرده‌ایم زیرا چای ترش در کاهش کلسترول بد (LDL)، کم کردن فشارخون، کمک به درمان انواع عفونت‌ها شامل سرماخوردگی و گلودرد (به دلیل داشتن خواص ضد باکتری)، کمک به عمل هضم، کاهش خطر ابتلا به بیماری سرطان (به دلیل وجود آنتی‌اکسیدانی به نام اسید پروتوکاتکویک)، برطرف کردن انواع بیماری‌های مرتبط با کبد انسان (از طریق دفع رادیکال‌های آزاد از بدن)، افزایش سوخت و ساز بدن، کاهش وزن، کمک به جذب مواد غذایی و تقویت کردن سیستم ایمنی بدن انسان (به خاطر وجود ویتامین C یا همان اسید اسکوربیک) و به عنوان تب‌بر و لاغر کننده (به دلیل کم کردن میزان جذب قند و نشاسته به بدن) مؤثر است.

از لحاظ تاریخی، چای هیبیسکاس در کشورهای آفریقایی برای کاهش دمای بدن، درمان بیماری های قلبی و گلودرد استفاده شده است. در ایران، چای هیبیسکاس برای درمان فشار خون بالا استفاده می شود و با نام چای ترش شناخته شده است.

مطالعات بیشتر روی این گیاه نشان داده است که درمان فشار خون بالا و همچنین کلسترول بالا از ویژگی های بالقوه این چای است.

این چای، رفع کننده‌ی عطش است و به صورت گرم و سرد مورد استفاده قرار می‌گیرد و حتی برخی آن را به شکل قالب‌های یخیِ کوچک مورد استفاده قرار می‌دهند.

آنتی‌اکسیدان‌های موجود در این چای، سلول‌های سرطانی را دچار فرآیندی به نام «خزان یاخته‌ای» کرده و آن‌ها را به مرور از بین می‌برد. به این امر انتحار سلولی نیز گفته می‌شود که طی آن سلول بیمار و آلوده، برای در امان ماندن سایر سلول‌ها از آلوده شدن، بر اثر وجود آنتی اکسیدان‌ها دست به‌ نوعی انتحار می‌زند!
کاهش دردهای قسمت شکم، کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی، مدر (ادرارآور) بودن، ایجاد تعادل هورمونی (کم‌کننده‌ی دردهایی مانند دردهای دوران عادت ماهانه در بانوان) کمک به بهبود افراد دیابتی (به دلیل وجود ترکیب‌های هیپوگلیسمی و هیپولیپیدمی) و کاهش پرخوری، از دیگر خواص شگفت‌انگیز چای ترش که طبیعتی سرد دارد؛ است.

درمان فشار خون بالا با چای ترش

طی یک مطالعه در سال 2010 که در مجله تغذیه منتشر شد اعلام شد که مصرف چای ترش و یا چای هیبیسکاس فشار خون افرادی که خطر افزایش فشار خون داشته اند را کاهش داده و فشار خون آن ها را ملایم کرده است.

شرکت کنندگان در این مطالعه  روزی سه وعده و به مدت 6 هفته چای هیبیسکاس را به عنوان دارو نوشیدند و در پایان مطالعه کسانی که از این نوشیدنی به عنوان دارو مصرف کردند در مقایسه با افرادی که از داروهای رایج استفاده کردند، کاهش شدید فشار خون سیستولیک مشاهده شد. همچنین یک متاآنالیز مطالعات منتشر شده در سال 2015 نشان داد که مصرف چای ترش به طور قابل توجهی فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را کاهش می دهد.

 کاهش کلسترول با چای ترش

در سال 2011 تحقیقاتی منتشر شد که تاثیر مصرف چای سیاه و چای ترش را روی کلسترول مقایسه کرد. در این تحقیقات 90 نفر از افراد مبتلا به فشار خون بالا هر دو روز یکبار به مدت 15 روز چای هیبیسکاس یا چای سیاه را مصرف کردند. پس از 30 روز هیچ یک از گروه ها تغییرات معنی داری در میزان LDL یا “بد” کلسترول خود نداشتند. با این حال، هر دو گروه میزان کلسترول HDL یا کلسترول خوب خود را افزایش دادند.

با این حال، مطالعات دیگر نتایج متفاوتی نشان داد. بررسی که در سال 2013 منتشر شد، نشان داد که مصرف چای هیبیسکاس میزان کلسترول را به میزان قابل توجهی کاهش نمی دهد. اما مطالعات دیگر، از جمله بررسی در سال 2014 تعدادی از آزمایشات بالینی، نشان می دهد که مصرف چای یا عصاره هیبیسکاس باعث افزایش کلسترول خوب و کاهش سطح کلسترول بد و تری گلیسیرید می شود.با اینکه هنوز مطالعات با کیفیت بهتر برای بررسی تأثیر مصرف هیبیسکاس بر سطح کلسترول مورد نیاز است، اما مصرف آن برای کنترل کلسترول توصیه می شود.

کاهش وزن با چای ترش

برخی از مطلالعات نشان از آن دارد که مصرف چای ترش یا چای هیبیسکاس بر کاهش وزن تاثیرات مثبتی دارد. طی این مطالعات ثابت شد که مصرف چای ترش باعث کاهش شاخص توده بدنی (BMI)، وزن بدن، چربی بدن و نسبت دور کمر به دور باسن می شود.

لازم است بدانید که اگر میخواهید از چای هیبیسکاس به عنوان داروی لاغری استفاده کنید در نظر داشته باشید که این دمنوش فشار خون شما را پایین می آورد و اگر در رژیم سخت هستید با احتیاط بیشتری از این دمنوش ترش مزه استفاده کنید.

چای ترش و تغذیه

چای ترش به طور طبیعی بدون کالری و کافئین است و میتوان آن را به صورت یک نوشیدنی گرم و یا نوشیدنی سرد همراه با شکر یا عسل سرو کرده و برای پذیرایی آماده کرد. از این گیاه نوشیدنی های زیر تهیه می‌شود:

•  red sorrel
• agua de Jamaica
• Lo-Shen
• Sudan tea
• sour tea
• Karkade

عوارض جانبی چای ترش

اگر به طور روزانه از دارو برای بیماری خاصی استفاده می کنید برای مصرف چای هیبیسکاس با پزشک خود مشورت کنید.

افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که داروهای فشار خون مصرف می کنند باید میزان قند خون و فشار خون خود را هنگام مصرف چای هیبیسکاس بررسی کنند. این نوشیدنی ممکن است میزان قند خون یا فشار خون را کاهش دهد.

زنان باردار و شیرده نباید از چای هیبیسکاس استفاده کنند.

خواص چای ترش و دیابت

دیابت یک بیماری مزمن متابولیک است که به علت بالا رفتن قند خون، فشار خون نیز بالا می باشد.

برای بهره گیری از خواص چای ترش بر دیابت بهتر است از داروی طبیعی که از پودر برگ چای ترش تهیه می شود، استفاده شود.

تحقیقات زیادی در باره خواص این چای و دیابت توسط محققین انجام شده که طبق اعلام، چای ترش ( Hibiscus) ممکن است به کنترل قند و در نتیجه درمان دیابت نوع 2 به مبتلایان کمک کند.

محققین به این نتیجه رسیده اند که نوشیدن چای ترش، فشار خون سیستولیک ( فشار خون بالا ) را در بیماران دیابت نوع 2 کاهش می دهد. برای مشاهده تاثیر خواص چای ترش بر دیابت، آزمایشی بر روی 60 نفر از مبتلایان انجام شده، به این ترتیب که به بیماران چای ترش و سیاه داده شد و بعد از یک ماه مشخص شد، افرادی که چای ترش نوشیده اند، دچار کاهش فشار خون و آنهایی که چای سیاه مصرف کرده بودند، فشار خون بالا را تجربه کرده اند.

خواص چای ترش برای چربی خون

امروزه به دلیل نوع تغذیه معمولا میزان چربی خون LDL ( چربی بد) در جوامع مختلف بالا می باشد. طبق تحقیقاتی که در مورد   خواص چای ترش برای چربی خون انجام شده است به این نتیجه رسیده اند که مصرف روزانه چای ترش (Hibiscus) به دلیل میزان بالا آنتی اکسیدان در آن به کاهش کلسترول بد کمک خواهد کرد.

محققین برای آشنایی با خواص چای ترش برای چربی خون، تعدادی از بیماران را با مصرف چای سیاه و قرمز مورد آزمایش قرار دادند و بعد از گذشت چند روز به این نتیجه رسیدند که افرادی که چای قرمز مصرف کردند، با کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب مواجه شدند.

خواص چای ترش برای پوست و جوش صورت

Hibiscus  یا چای ترش به دلیل دارا بودن اسیدهای ملایم، پوست مرده را از بین برده و با گردش سلولی به پاکسازی پوست و از بین رفتن آکنه ( جوش پوست) کمک می کند. از خواص چای ترش برای  پوست و جوش، دارا بودن آنتی اکسیدان هایی می باشد که ضد پیری پوست است. از بین بردن چین و چروک و مرطوب سازی پوست، از خواص دیگر چای ترش برای پوست می باشد. استفاده از این چای در گرمای تابستان، سبب کاستن از چربی پوست می شود.

خواص چای ترش برای کم خونی

چای سیاه به عنوان یک نوشیدنی دلپذیر در فرهنگ ما جای گرفته، بهتر است  چای ترش را که مفید برای فقر آهن و کم خونی می باشد، جایگزین آن نماییم، زیرا آهن موجود در چای ترش بسیار بیشتر از چای سیاه است.

کمبود آهن افراد را مبتلا به کم خونی خواهد کرد. خواص چای ترش برای کم خونی به دلیل آهن فراوان در آن بسیار شگفت انگیز می باشد. چای ترش یک نوشیدنی خوش طعم و با رنگ صورتی روشن می باشد اما کاملا خالص است.

تاثیر چای ترش بر استروژن

امروزه چای ترش (Hibiscus) در سراسر جهان طرفداران زیادی دارد و به همین دلیل تحقیقات خوبی در مورد مزایا و مضرات آن صورت می گیرد که یکی از این موارد تاثیر چای ترش بر استروژن می باشد. مطالعات انجام شده در دانشگاه علوم و فناوری گورو جامبشوار در هند به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف چای ترش سطح استروژن را کاهش می دهد، یعنی اثر مستقیم بر توانایی تولید مثل می گذارد.

زنان باردار و خانم هایی که در حال برنامه ریزی برای بارداری می باشند، می بایست از نوشیدن چای ترش اجتناب نمایند زیرا تاثیر مستقیم بر وزن جنین دارد.

افزودنی‌های چای ترش

از آنجایی که طعم این چای تا حدی شبیه به زغال‌اخته است؛ در صورت تمایل می‌توانید آن را با شکر یا عسل تا حدی شیرین کنید. ازجمله افزودنی‌های مناسب دیگر برای این نوع از چای، می‌توان به زنجبیل، جوز هندی، دارچین، میخک، لیمو، پرتقال و برگ نعناع نیز اشاره کرد.

مضرات و موارد منع مصرف چای ترش

این چای موارد منع مصرف نیز دارد؛ قبل از خرید چای ترش توجه کنید که افراد دارای فشارخون کم، بانوان باردار و افراد دارای حساسیت، نباید از این چای استفاده کنند.

طرز تهیه چای ترش گرم

زمان مورد نیاز: 3 دقیقه.

1. قدم اول
   آب جوش را آماده کنید.
2. قدم دوم
   به ازای هر نفر دو تا چهار گرم چای ترش بریزید.
3. قدم سوم
   چای را به مدت 3 الی 5 دقیقه دم کنید.
4. قدم چهارم
   چای را صاف کنید و در فنجان بریزید.
5. قدم پنجم
   در صورت تمایل شیرین کننده اضافه و نوش جان کنید.

طرز تهیه دم کرده چای ترش

مقدار دو فنجان گل خشک این نوع چای را بشویید و با سه‌ چهارم فنجان شکر و هشت فنجان آب در حرارت بالا قرار دهید تا بجوشد، پس از جوش آمدن آب، درب ظرف را گذاشته و آن را با حرارت ملایم به مدت 15 دقیقه‌ی دیگر بجوشانید؛ سپس شعله را خاموش کرده چای را از صافی بگذرانید و هنگام مصرف، چای را هم بزنید.
در حالتی دیگر می‌توانید بنا به مقدار موردنیازتان آب را جوش آورده و درون قوری بریزید و چای مذکور را به مقدار مطلوبتان به آن اضافه کرده و پس از 5 دقیقه تفاله‌های چای را از آن خارج کرده، چای را از صافی گذرانده و همراه با افزودنی‌های دیگر میل کنید.

طرز تهیه چای ترش سرد

این نوع از چای، به چای ترش جامائیکا نیز معروف است.

حدود 15 تا 20 گرم از این چای را با افزودنی دلخواهتان داخل پارچِ بزرگ آب سرد بریزید و 12 ساعت در یخچال نگه داشته و سپس با یا بدون شیرین‌کننده‌ها میل فرمایید.
توضیح این نکته ضروری است که انواع بسیار زیادی از روش‌های تهیه و دم کردن این نوع از چای رایج است که انتخاب هریک از آن‌ها بیش‌تر به سلیقه‌ی شخصی افراد بستگی دارد، شما می‌توانید هریک از آن‌ها را که بیش‌تر می‌پسندید؛ با تجربه کردن انتخاب کنید.

افزودنی‌های مناسب برای تهیه چای ترش

ازآن‌جایی‌که طعم این چای تا حدی شبیه به زغال‌اخته است؛ در صورت تمایل می‌توانید آن را با شکر یا عسل طبیعی تا حدی شیرین کنید. ازجمله افزودنی‌های مناسب دیگر برای این نوع از چای، می‌توان به زنجبیل، جوز هندی، دارچین، میخک، لیمو، پرتقال و برگ نعناع نیز اشاره کرد.

موارد منع مصرف چای ترش

اگر به طور روزانه از دارو برای بیماری خاصی استفاده میکنید برای تهیه چای ترش و مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید. افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که داروهای فشار خون مصرف میکنند باید میزان قند خون و فشار خون خود را هنگام مصرف چای هیبیسکاس بررسی کنند. این نوشیدنی ممکن است میزان قند خون یا فشار خون را کاهش دهد. افراد دارای فشارخون کم، بانوان باردار و افراد دارای حساسیت، نباید از این چای استفاده کنند.